Bối cảnh quan trọng đến thế sao?
Chúng ta là cái gì khi tự nhiên không còn tuổi thơ? Chúng ta là gì khi tự nhiên không còn những thứ mà ta nghĩ rằng ta thuộc về? Có phải chúng ta vẫn luôn cố định nghĩa bản thân mình bằng những gì chúng ta có thể đo lường được?
Hôm nay, tôi chợt nhớ về khái niệm "bối cảnh". Tôi đã học được nó trong một buổi training gần đây, nhưng tôi có thói quen không phát ngôn lại những gì nghe từ miệng người khác như là một ý tưởng của mình. Điều này có cái hay nhưng cũng có cái dở. Dở ở chỗ tôi luôn muốn làm cái gì đó khác đi một chút, từ chối những điều tôi được học như là một phần của tôi. Nhưng hôm nay, tôi xin tự nhủ lòng mình tách biệt hai vấn đề này ra. Sự lặp lại lời nói của ai đó mà không có kiến giải của bản thân là điều không nên, nhưng khi một sự nào đó đã thực sự là của mình, đã có kiến giải của mình, thì lời lẽ cũng không thực sự là quan trọng nữa.
Vậy nhân đây, tôi xin nói về Bối cảnh như là một kiến giải của chính tôi. Tôi là ai khi không còn tuổi thơ, không còn code, không bạn bè, người thân, không tôn giáo, không có những điện kiến? Là ai khi tôi trống trơn giữa cuộc đời? Tôi không biết. Tôi biết rằng tôi vẫn là tôi, vẫn từng ấy tế bào, từng ấy hình dung, vẫn những liên kết thần kinh ấy. Nhưng liệu tôi có còn phản ứng như tôi là tôi ngay bây giờ, ở tại nhà này không? Hay tôi ở công ty có phải là tôi ở nhà? Tôi ở nhà có phải là tôi lúc cầm điều khiển xe RC không?
Với tôi, mỗi sự vật, sự việc đều có một hình hài, giá trị duy nhất đối với chính bản thân nó. Khi nó tự quán chiếu lấy chính mình, nó mặc nhiên có một hệ thống giá trị và so sánh kèm theo. Tôi gọi đó là context của chính sự so sánh đó. Và nó sẽ luôn là nó, cho tới khi hệ giá trị của nó thay đổi do một biến cố nào đó.
Nhưng ở một bình diện khác, khi tôi nhìn vào tôi và so sánh khi đặt tôi vào môi trường là công ty, và môi trường là nhà, tôi thấy mình rất khác. Ở công ty, tôi là một nhân viên, cố làm hết sức mình vì sản phẩm, vì sự phát triển của đồng đội. Tôi có những hành động và thước đo cho các quyết định của tôi, tôi phải hành xử một cách khác. Tại nhà, tôi dùng yêu thương mà đối đãi với vợ, tôi đau đớn khi nghĩ về những thiếu sót của mình với con. Tôi thấy tôi là một con người khác. Tôi gọi nó là context.
Context thực sự quan trọng. Không có một lời nói nào là tự hư không xuất hiện mà không vì mục đích gì. Nếu có, thì đó quả là một lời vô nghĩa, vô giá trị.
Theo giáo lý của Đức Phật, văn tự và ngôn ngữ chỉ là phương tiện để truyền đạt Phật pháp, chứ không phải là mục đích cuối cùng. Đức Phật dạy về sự nguy hiểm của việc chấp chặt vào văn tự mà quên đi ý nghĩa thực sự của giáo lý. Ngài thường ví văn tự như ngón tay chỉ mặt trăng. Ngón tay (văn tự) chỉ là phương tiện để chỉ ra mặt trăng (chân lý), không nên nhầm lẫn ngón tay với mặt trăng.
Khi đọc kinh của Phật Giáo, bạn sẽ thấy nó lặp đi lặp lại thành một pattern. Sau mỗi lần lặp, nó lại thay một yếu tố nào đó, nhằm cover toàn bộ các vấn đề trước đó, cũng như cách nói dài dòng, nhiều hình ảnh của nó. Tôi nghĩ đó là một nỗ lực nhằm giúp truyền bá tốt hơn, vì nó tạo thành pattern, nhưng ở đây còn có yếu tố về context. Nó cố cung cấp thật nhiều hoàn cảnh để người đọc có thể hiểu được những gì nó đang truyền tải.
Nói vậy để thấy, trong bất cứ hoàn cảnh nào, khi một sự việc xảy ra với ta, ta phải biết rằng ở một miền nào đó, trong một context nào đó, nó có ý nghĩa thực sự mà nó được sinh ra, và chỉ khi ở trong miền đó, context đó ta mới hiểu trọn vẹn nó.
Khi ứng dụng vào cuộc sống, tôi đang thực hành để thu thập càng nhiều context càng tốt. Vì chẳng thể có một quyết định đúng đắn khi bạn không nhìn rõ được nó, không thấy rõ được đường đi vậy. Lắng nghe nhiều hơn, bớt phán xét, mở lòng mình trong suốt để những câu từ, văn tự được trôi qua, mà mình không vướng bận gì. Nghe thực sự là để hiểu, nhìn thực sự là để thấy.
Ấy vậy, mà người ta cắt ghép từng câu, từng chữ của Thầy tôi, loại bỏ mọi context, và phán rằng Thầy tôi nói ngông cuồng. Thật đáng tiếc. Khi thầy nói về việc sử dụng giun, mọi người không hề biết rằng thầy đã phân tích về quan điểm phước báo, công đức. Mọi người không nghe thầy dạy chúng tôi rằng, chúng tôi phải ra sức mà phụng sự cuộc đời này, để hồi hướng phần công đức đó cho những gì chúng tôi nhận được đó.
Các bạn nghe Vanto nói về cách nghe tự nhiên, về những lời nói trong đầu, về cách làm tâm yên lắng, và trả cho Vanto tiền tỉ. Tôi nghĩ nó rất đáng giá, trong context của các bạn, các bạn định hình chính mình, nó quyết định những gì các bạn muốn tiếp thu, và theo cách nào, tôi tôn trọng nó, tôi đón nhận nó. Và những điều này, Phật và Sư phụ đã dạy chúng tôi từ lâu, về cách lắng nghe để mà hiểu, mà thương, mà xây dựng. Thầy dạy chúng tôi cách lắng nghe trong từng ánh mắt, cử chỉ. Thầy dạy chúng tôi hãy trở thành những người phụng sự, đem hạnh phúc của người khác làm mục đích của đời mình. Thầy dạy chúng tôi học tập mỗi ngày, học đàn, võ, tiếng Anh, học để giỏi hơn, để sống ở đời cư sĩ mà giúp đỡ người khác tốt hơn. Đó không phải growth hay sao? Thầy dạy chúng tôi thường quán từ bi, thương yêu muông loài, dạy tôi không phản bội, hỗ trợ lẫn nhau, tin tưởng nhau, và nuôi dưỡng niềm tin ở chính mình.
Tôi nhớ thầy Devid đã nói ở cuối buổi học: "Các bạn sẽ nói gì với những người khác về buổi học này?" Thầy khuyên không nên kể lại những gì đã làm mà làm gì, tại sao? Vì nó không có ý nghĩa gì cả, mà hãy nói về kết quả.
Tôi cũng muốn nói với các bạn rằng hãy để những lời dạy của thầy tôi trong context đúng của nó. Đó là những lời mà một người thầy đáng kính, uyên bác đang cố để thế giới trở nên yên bình hơn, hạnh phúc hơn. Lời dành cho các đệ tử của mình, lời trong Phật Giáo. Không phải lời cắt ghép trên YouTube.